Ks. EMANUEL BUCHWALD - BUDOWNICZY ROZBARSKIEJ ŚWIĄTYNI

Emanuel Buchwald, bohater dzisiejszego “Panteonu bytomskiego” - przyszły proboszcz mariackiej parafii i budowniczy kościoła św. Jacka urodził się 17 kwietnia 1856 roku w Krapkowicach. Dorastał w rodzinie mistrza tkackiego Emanuela i Franciszki Buchwaldów. Jego ojciec był właścicielem sklepu z towarami łokciowymi i kawałka pola. W domu było czworo dzieci.

Rozmiar: 6518 bajtów Duży wpływ na powołanie kapłańskie Emanuela miał pracujący wówczas w Krapkowicach jako wikary ks. Teodor Christoph, który później został proboszczem w Miasteczku Śląskim, a obecnie jest kandydatem na ołtarze. Emanuel uczył się w gimnazjum klasycznym w Opolu, a maturę zdał w 1878 roku we wrocławskim gimnazjum św. Macieja. Był pilnym i obowiązkowym uczniem, pomimo słabego zdrowia (zachorował na ospę). Po maturze podjął studia teologiczne we Wrocławiu, które ukończył dopiero w Pradze z powodu trwającej walki państwa z Kościołem katolickim (Kulturkampf). Wyświęcono go na księdza 15 lipca 1882 roku. Prymicję odprawił w Lubaniu, gdzie jego ciotka była przeoryszą klasztoru Magdalenek.

W 1884 roku został wikarym w Oleśnie, a później w Bogacicy koło Kluczborka. Często chorował, pomimo to jednak pobożnie spełniał swoje obowiązki. W 1886 roku został kapelanem zamkowym w pałacu hrabiego Ballestrema w Pławniowicach. Ten bardzo wpływowy w ówczesnych Niemczech działacz katolickiej partii Centrum czuwał później nad dalszą życiową drogą ks. Buchwalda. Pierwszą placówką proboszczowską młodego księdza było Rokicie-Raszowa koło Koźla gdzie pracował od 1889 roku. W trzy lata później na życzenie Ballestrema trafił do parafii w Rudzie Śląskiej należącej wówczas do hrabiego. Tam zaznaczył się zwłaszcza tworzeniem związków katolickich i opieką nad ubogimi studentami.

Buchwald starał się o zwolnioną parafię w Chorzowie (Starym) lecz hrabia Ballestrem nakłonił go do starania się o wakujące probostwo Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Bytomiu. Tutaj okazało się, że jest godnym następcą księży Szafranka i Bonczyka. W 1904 roku z jego inicjatywy założono w Bytomiu katolicką gazetę “Oberschlesische Zeitung”, która miała być na rynku przeciwwagą dla niechętnych Kościołowi czasopism już wychodzących w mieście. Cechą charakterystyczną było jej stanowisko antynacjonalistyczne. Główną zasługą ks. Buchwalda pozostaje jednak budowa kościoła na Rozbarku pod wezwaniem św. Jacka. Rozrastająca się parafia mariacka, obejmująca dotąd również Rozbark, nie mogła już zapewnić duszpasterskiej opieki tej osobnej wsi, będącej w praktyce dzielnicą miasta. Proboszcz zadbał o wysoki poziom architektury nowo wznoszonej świątyni, powierzając jej projekt Maxowi Giemsie z Katowic, który inspirował się przy jego tworzeniu katedrą w Limburgu. Po ukończeniu budowy osobiście poświęcił nowy kościół 25 sierpnia 1911 roku, a w dwa lata później powstała tam samodzielna parafia.

Podobnie jak w swych poprzednich parafiach ks. Buchwald dbał o rozwój organizacji katolickich. Założył w 1902 roku Vinzenz-Frauen- Verein (Związek Kobiet św. Wincentego a` Paulo) oraz męską konferencję tegoż świętego. Opiekowały się one zwłaszcza dziećmi nieślubnymi oraz tymi, którym groziło wkroczenie na drogę przestępstwa. Z kolei Dom Opieki (Fürsorgeheim) na Rozbarku przygarniał dzieci zaniedbane wychowawczo przez rodziców. Powstała również polska i niemiecka Kongregacja Mariańska. W 1917 roku wszystkie charytatywne organizacje z terenu Bytomia zostały zjednoczone w jednym związku (Caritasverband), którego pracami kierował stały sekretariat złożony z kilku osób. Powstały w ten sposób system opieki społecznej znakomicie działał i wyręczał w tym państwo, które mogło zająć się innymi sprawami. Instytucje te utrzymywały się z posiadanych kapitałów i dobrowolnych datków, a ludziom nie zabierano, jak dzisiaj, pieniędzy w formie wysokich podatków, by wydawać je na utrzymanie armii urzędników.

Ksiądz Buchwald pełnił również funkcję dziekana bytomskiego dekanatu (archiprezbiteratu), był współzałożycielem Bytomskiego Związku Historyczno-Muzealnego (Beuthener Geschichts- und Museumsverein) oraz Katolickiego Kasyna Obywatelskiego. Bytomski proboszcz dążył do pojednania polsko-niemieckiego sam jako Niemiec odcinając się od wszelkiego nacjonalizmu. Było to szczególnie trudne w okresie powojennym i plebiscytowym.

Proboszcz parafii Wniebowzięcia NMP zmarł na zapalenie płuc 22 grudnia 1921 roku. Pochowano go w kościele parafialnym, wmurowując epitafium koło grobu w pobliżu ołtarza Krzyża Św. Po wojnie je usunięto i zastąpiono nowym, z polskim napisem.