JERZY SZYDŁOWSKI - PROFESOR OD ARCHEOLOGII

Zbliżająca się rocznica 750-lecia otrzymania przez Bytom praw miejskich kieruje naszą uwagę w stronę zarania jego historii. W cyklu “Panteon bytomski” przedstawiamy dziś sylwetkę wybitnego archeologa, profesora Jerzego Szydłowskiego, badacza najdawniejszych dziejów naszego miasta.

Jerzy Szydłowski, rodowity Górnoślązak, urodził się 25 listopada 1931 roku. Wychował się w Nowej Wsi (dziś teren Rudy Śląskiej - Wirka). W roku 1950 rozpoczął studia historii kultury materialnej na Uniwersytecie Jagiellońskim, kontynuowane na Uniwersytecie Poznańskim. Był uczniem nestora polskich archeologów Józefa Kostrzewskiego, twórcy słynnej “szkoły autochtonicznej” (zakładającej pochodzenie Słowian od osiadłej między Wisłą i Odrą ludności kultury łużyckiej). Pod jego kierunkiem uzyskał w roku 1960 doktorat na podstawie pracy o obrządku pogrzebowym na Górnym Śląsku w okresie wpływów rzymskich. W roku 1977 uzyskał habilitację, w 1988 - profesurę nadzwyczajną. W roku 1997 - niedługo przed śmiercią - zwyczajną.

W roku 1955 Jerzy Szydłowski związał się zamieszkaniem (do końca życia) i pracą z Bytomiem, obejmując w tutejszym muzeum stanowisko kierownika Działu Archeologii. Podjął się trudnego zadania zabezpieczenia i uporządkowania połączonych zbiorów archeologicznych przedwojennego bytomskiego Oberschlesische Landesmuseum i Muzeum Śląskiego z Katowic, zniszczonego przez hitlerowców. Niejako wbrew czasom, w których przyszło mu działać, odniósł się z szacunkiem i odpowiedzialnością do dorobku archeologów niemieckich. Zbiory zostały uporządkowane i zinwentaryzowane, po kilku latach otwarto stałą ekspozycję archeologiczną “Górny Śląsk w pradziejach”. Nastąpiło ożywienie wykopalisk, zapoczątkowane badaniami w Żychcicach. W późniejszych latach prowadzono je m.in. w Kamieńcu, Zakrzowie, Lubomi, Woźnikach, Ogrodzieńcu, Przeczycach i wielu innych miejscowościach. Podjęto stały nadzór archeologiczny nad pracami budowlanymi w Bytomiu, przeprowadzone zostały sondażowe badania na Wzgórzu Małgorzaty. W roku 1966 Jerzy Szydłowski opublikował w ramach “Roczników Muzeum Górnośląskiego” pracę “Bytom. Pradzieje i początki miasta”, będącą do dziś podstawowym (i jedynym całościowym) opracowaniem dziejów pierwszych wieków Bytomia.

W roku 1973 Jerzy Szydłowski przeszedł do pracy w Instytucie Historii Uniwersytetu Śląskiego, gdzie pracował do końca życia. Utworzył tam Zakład Archeologii, przez kilka lat kierował Instytutem. W roku 1985 objął również stanowisko kierownika Działu Archeologii reaktywowanego w Katowicach Muzeum Śląskiego. Dorobek naukowy Profesora obejmuje łącznie przeszło sto dwadzieścia publikacji, w tym sześć książek. Jego zainteresowania naukowe koncentrowały się wokół schyłku starożytności na ziemiach polskich (m.in. obrządku pogrzebowego, wytwórczości naczyń i ozdób). Badał też osadnictwo wczesnośredniowieczne na ziemiach Polski południowej, zajmował się geografią plemienną Górnego Śląska, formowaniem się miast górnośląskich. Był członkiem polskich i zagranicznych towarzystw naukowych (m.in. National Geographic Society), szczególnie ożywione kontakty utrzymywał z archeologami austriackimi. Wiele uwagi poświęcał popularyzacji archeologii.

Profesor Jerzy Szydłowski zmarł nagle w swoim bytomskim mieszkaniu przy ul. Chopina 29 lipca 1997 roku. Odszedł w pełni sił twórczych, nie zrealizowawszy wszystkich swoich planów naukowych. Spoczął na cmentarzu przy ul. Powstańców Śląskich.