ZB 44 | 31.10.2022 | Środek życia | Marcin Hałaś

Obywatel świata z ulicy Mickiewicza

​Pożegnanie poety. Śmiało można powiedzieć o nim: obywatel świata. Przez wiele lat był członkiem redakcji miesięcznika „Literatura na świecie”. Tłumaczył teksty literackie z kilku języków. A równocześnie podkreślał, że jest z Bytomia, z ulicy Mickiewicza. 22 października zmarł Leszek Engelking – poeta, tłumacz, badacz literatury. Miał 67 lat.

Wikipedia wylicza, że tłumaczył utwory z następujących języków: angielskiego, czeskiego, hiszpańskiego, rosyjskiego, słowackiego i ukraińskiego. Jako krytyk pisał o literaturze wielu innych krajów, m.in. japońskiej, kubańskiej i meksykańskiej. Jego największą miłością była literatura czeska. Polacy często traktują Czechów z poczuciem wyższości, któremu tak naprawdę brak realnych podstaw. A to kraj wspaniałej literatury – przede wszystkim tej tworzonej w XX wieku. Dość wymienić Hrabala, Kunderę czy Pavla. Engelking tłumaczył wielu czeskich poetów, uwielbiał Czechy i… czeskie piwo. Był także badaczem literatury. Stopień doktora habilitowanego otrzymał w 2013 roku na podstawie pracy poświęconej twórczości rosyjskiego pisarza Vladimira Nabokova, autora m.in. głośnej, skandalizującej powieści „Lolita”.

Urodził się w Bytomiu i nasze miasto zapadło mu w pamięć i wyobraźnię na zawsze. To o tyle fenomen, że rodzina Leszka Engelkinga bardzo szybko opuściła Bytom. Wyjechał z Bytomia mając 12 lat. Studia ukończył na Uniwersytecie Warszawskim, był pracownikiem naukowym Uniwersytetu Łódzkiego, mieszkał w Brwinowie. A do Bytomia wracał, miał tutaj do dyspozycji mieszkanie przy ul. Mickiewicza. Jest takie modne powiedzenie, że gdzieś się wraca, żeby „naładować wewnętrzne akumulatory”. Po co Leszek Engelking powracał do Bytomia? Po natchnienie, żeby spokojnie coś przemyśleć i odetchnąć?

Ten związek z rodzinnym miastem ujawnił w pełni jako dojrzały mężczyzna, wydając w roku 2011 zbiór wierszy pt. „Muzeum dzieciństwa”. To wiersze bytomskie literalnie – dzieją się w bytomskim krajobrazie. Bytomianinowi wystarczy spojrzeć na tytuły poszczególnych tekstów („świeżym” bytomianom podajmy dopowiedzenia w nawiasach): „Kawiarnia pod Misiami”, „Szkoła baletowa”, „Bar Rumcajs” (oczywiście przy ul. Mickiewicza), „Rokoko” (obecny pl. Wojska Polskiego), „Tramwaj nr 38”, „Mater Dolorosa”, „Delikatesy”, „Hawana” (restauracja nad Delikatesami). Bytomskie wątki Engelking kontynuował w kolejnym tomie własnych wierszy – „Suplement” (2016). W tej książce znowu wystarczy popatrzeć na tytuły: ponownie mamy „Plac Rokoko” i „Tramwaj nr 38”, a także: „Kino Świt”, „Dąbrowa”, „Ulica Mickiewicza”.

Najważniejszą dla Bytomia książką Leszka Engelkinga jest jednak jego monografia „Bytom w literaturze. Dzieła, miejsce, zakorzenienie, tożsamość, mit” (2018). To niezwykle komplementarna praca. Przedstawił w niej niemal wszystkie motywy bytomskie w twórczości współczesnych polskich pisarzy, uczynił również przegląd bytomskich elementów w twórczości autorów niemieckojęzycznych. Najważniejszym autorom Engelking poświęcił osobne rozdziały: „Wiersze Grzegorza Olszańskiego”, „Powieść jak miasto Magdaleny Goik”, „Poezja i proza wspomnieniowa Bohdana Urbankowskiego”, „Bytomski Rozbark u Pawła Kobylewskiego”, „Plac Rokoko u Marcina Hałasia”. Dobrze, że Bytom symbolicznie odwdzięczył się Leszkowi Engelkigowi, przyznając mu w 2016 roku Muzę, czyli nagrodę w dziedzinie kultury.

Syn autora „Muzeum dzieciństwa”, również pisarz, Wojciech Engelking pożegnał ojca krótkim wspomnieniem, w którym znalazło się również takie zdanie: „Lubił żużel, lagera, svíčkovą na smetaně w U Černého vola w Pradze, perfumy Armaniego i klub piłkarski Polonia Bytom.”

Leszek Engelking umarł tuż przed świętem Wszystkich Świętych i Dniem Zadusznym. W jego wierszu „Tramwaj nr 38” znajduję takie słowa: „Przyjechał z przeszłości, / więc pewnie wraca w przeszłość. / Teraz będzie przystanek przy cmentarzu. / Może wsiądą też zmarli, / Może niektórych rozpoznam.” Niestety, z powodu remontu ul. Piekarskiej kursy tramwaju nr 38 zostały zawieszone. Gdyby nie to, 1 listopada jadąc tym tramwajem, wypatrywałbym w nim twarzy Leszka.

MARCIN HAŁAŚ

Komentarze

Pani/Pan

Adres e-mail

Komentarz

Zapamiętaj moje dane
Powiadom mnie o nowych komentarzach

Wpisz tekst z obrazka:

Don't put anything here