GRZEGORZ GERWAZY GORCZYCKI - KOMPOZYTOR Z ROZBARKU

W cyklu “Panteon bytomski” przedstawiamy zazwyczaj sylwetki wybitnych bytomian z dwu ostatnich stuleci. Nie sposób jednak pominąć w nim postaci wielkiego artysty i kapłana rodem z Rozbarku, żyjącego na przełomie XVII i XVIII wieku. Dziś w “Panteonie” prezentujemy postać Grzegorza Gerwazego Gorczyckiego.

Urodził się około 1665 roku w podbytomskim Rozbarku w rodzinie wolnego kmiecia Adama Gorczycy i jego żony Anny. W roku 1678, jeszcze jako Grzegorz Gorczyca, udał się na uniwersytet w Pradze, by studiować tam nauki wyzwolone. Przebywał w Pradze pięć lat i tam zapewne rozpoczęła się jego edukacja muzyczna, bowiem muzyka była jedną ze sztuk wyzwolonych. Następne siedem lat studiował teologię w Wiedniu, uzyskując stopień licencjata. W roku 1692 otrzymał w Krakowie (Bytom należał do diecezji krakowskiej do roku 1821) święcenia kapłańskie i prawdopodobnie wówczas zmienił nazwisko na Gorczycki.

W latach 1692-94 Grzegorz Gorczycki przebywał w pomorskim Chełmnie, gdzie sprawował funkcję nauczyciela retoryki i poetyki w Akademii Chełmińskiej, a także kierował zespołem muzycznym. W roku 1694 wrócił do Krakowa, w którym pozostał na resztę życia. W roku 1698 powołano go na stanowisko kapelmistrza katedry wawelskiej z tytułem “Magister Capellae Musices Ecclesiae Cathedralis Cracoviensis”. Był także seniorem kapeli angelistów.

Gorczycki szybko zdobył sobie sławę znakomitego kompozytora i kapelmistrza. Kapelę wawelską rozbudował liczebnie, znacznie podnosząc jej poziom artystyczny. Bogatą twórczość Gorczyckiego, prawie wyłącznie religijną, muzykolodzy dzielą na dwa nurty: “stile antico”, opartym głównie na motywach z chorału gregoriańskiego i pieśni religijnych i “stile moderno”, czyli tak zwanej technice koncertującej. Gorczycki wypowiadał się w bardzo wielu formach muzycznych, jego dzieła znamionuje mistrzowski warsztat kompozytorski. W zgodnej opinii badaczy polskiej muzyki barokowej jest Gorczycki jej najwybitniejszym przedstawicielem. W zbiorach wawelskich zachowało się wiele autografów jego utworów.

Działalność Grzegorza Gorczyckiego nie ograniczała się do muzyki. Przez cały okres pobytu w Krakowie pełnił liczne funkcje kościelne, był między innymi spowiednikiem i wikariuszem katedralnym, sprawował także godność proboszcza kościoła Miłosierdzia Bożego na Smoleńsku. Zasłynął jako gorliwy, oddany potrzebującym kapłan - zajmował się chorymi w szpitalach, opiekował się także więźniami osadzonymi w wawelskich basztach. W bardzo dobrym świetle prezentuje się sylwetka Gorczyckiego w zachowanych archiwaliach kościelnych. Zmarł 10 kwietnia 1734 roku (podobno na skutek przeziębienia na uroczystościach koronacyjnych Augusta III Sasa). Pochowano go prawdopodobnie w kościele Miłosierdzia Bożego. Kapituła katedralna uczciła pośmiertnie Gorczyckiego istniejącym do dziś w katedrze wawelskiej marmurowym epitafium. Wykute na nim słowa “gemma sacerdotum” (“klejnot kapłaństwa”) najlepiej oddają pamięć jaką pozostawił po sobie kompozytor rodem z Rozbarku. Pamięć o Gorczyckim trwa w Krakowie do dziś: kilka lat temu Chór Akademicki “Organum” ufundował tablicę ku jego czci w kościele Miłosierdzia Bożego na Smoleńsku, którego był proboszczem.

W Bytomiu o Grzegorzu Gerwazym Gorczyckim, wielkim sercem i talentem Górnoślązaku z Rozbarku, nikt nie pamięta.