BRUNO SCHMIALEK - MALARZ LUDZI OPUSZCZONYCH

Wybitny artysta bytomski okresu międzywojennego - Bruno Schmialek, bohater dzisiejszego odcinka “Panteonu bytomskiego” urodził się 5 października 1888 roku w Łaziskach Średnich na ziemi pszczyńskiej (obecnie dzielnica Łazisk Górnych). Był najstarszym synem właściciela gospody Jakuba i jego żony Marii.

Wychowywał się u krewnych w Oleśnie, a po ukończeniu szkoły ludowej kontynuował naukę w seminarium nauczycielskim w Pyskowicach, które ukończył po trzech latach egzaminem w 1902 roku. Następnie pracował w różnych miejscowościach powiatu tarnogórskiego jako nauczyciel. Wziął udział w pierwszej wojnie światowej, jednak po trzech latach został zwolniony do cywila z powodu choroby. Wrócił do Tarnowskich Gór by kontynuować pracę nauczycielską. Już od młodości wykazywał zdolności artystyczne. Aby je wykorzystać udało mu się w 1918 roku uzyskać urlop naukowy i podjąć rok później studia na akademii sztuki we Wrocławiu, gdzie m.in. uczył się u ekspresjonisty Otto Muellera. Po ukończeniu studiów z bardzo dobrym wynikiem Schmialek podjął w 1923 roku pracę daleko od Śląska w gimnazjum humanistycznym w Elblągu. W wolnym czasie malował olejne obrazy i akwarele z widokami Prus Wschodnich, preferując Nidę nad Zalewem Kurońskim. W 1924 roku ożenił się i w tym samym roku zadebiutował na indywidualnym pokazie dzieł w Bytomiu. W 1930 roku pruskie ministerstwo nauki, sztuki i oświaty ludowej powołało go na stanowisko profesora wychowania artystycznego w Akademii Pedagogicznej w Bytomiu, która mieściła się w gmachu obecnych Państwowych Szkół Budownictwa. Tu znalazł się wśród elity intelektualnej miasta. Po roku 1933 z powodu utrzymywania kontaktów z ruchem socjalistycznym był szykanowany, nie został dopuszczony do żadnych ponadregionalnych wystaw. W 1936 roku niektóre z jego dzieł pokazano na wystawie “sztuki zdegenerowanej” i publicznie spalono. Wtym okresie malował głównie pejzaże beskidzkie i sudeckie.

Niestety, artysta utracił cały swój dotychczasowy dorobek w 1945 roku, kiedy to musiał uciekać z miasta przed wkroczeniem Armii Czerwonej. Ponieważ niechętnie sprzedawał swe dzieła i miał je prawie wszystkie w swoim posiadaniu, strata była tym większa. Jego cykle drzeworytów przedstawiające krajobrazy nadbałtyckie zostały zakupione pod koniec lat dwudziestych przez muzea w Elblągu, Gdańsku i Królewcu. Prace Schmialka znajdowały się też w zbiorach muzeów we Wrocławiu i w Bytomiu, a poza Śląskiem w Dessau i Brunszwiku. Po wojnie niektóre z prac nabyło ministerstwo wypędzonych RFN, a inne ukazywały się jako ilustracje do kalendarzy.

Do reprezentatywnych dzieł w jego twórczości należała “Św. Barbara” (olej) przeznaczona w darze dla ołtarza kościoła w rodzinnych Łaziskach Średnich. Wśród wielu akwarel przeważały widoki Bałtyku, Zalewu Wiślanego i Elbląga. Jednak najlepiej wypowiadał się w czarno- białych drzeworytach, nacechowanych silną ekspresją. Przedstawiały one prawdziwe codzienne życie prostych ludzi na Górnym Śląsku z ich wszystkimi troskami i radościami (narodziny, choroba, śmierć, pobożność). Zawierały akcenty satyryczne graniczące z wypowiedzią polityczną.

Schmialek wczuwał się w psychikę swoich bohaterów, jego dzieła miały swą własną dramaturgię. Sceny, które przedstawiał nawiązywały do aktualnych tematów, którymi interesowali się ludzie, jednak z odcieniem ironii traktowały pasje sportowe, czy filmowe. Przeciwstawiał prostego i zdrowego człowieka słowiańskiego Wschodu z jego niewyszukanym sposobem życia wszelkim przerostom cywilizacji zachodniej. Do ulubionych jego bohaterów należeli ludzie uciskani, opuszczeni przez innych, czy upośledzeni.

Drukiem ukazały się trzy cykle grafik wykonane w technice drzeworytu: “Der Altar” (Ołtarz - ironiczne przedstawienia “świętych” współczesnego społeczeństwa), “Feme” (Sąd kapturowy - ofiary politycznych rozgrywek) oraz “Das oestliche Dorf” (Wschodnia wieś - sceny z życia ludu wiejskiego na wschodnich krańcach Niemiec). W Bytomiu powstały cykle ilustracji do dwóch powieści: “Łagodnej” Dostojewskiego i “Wschodniego wiatru” (Ostwind) pochodzącego spod Raciborza śląskiego pisarza Augusta Scholtisa.

Po wojnie Schmialek utrzymywał rodzinę z dorywczej sprzedaży swoich prac. Dopiero w 1947 roku zdobył pracę jako nauczyciel w średniej szkole (Oberrealschule) w Norymberdze i tam pracował do przejścia na emeryturę w 1952 roku. Ostatnie lata życia spędził w Erlangen, gdzie zmarł na apopleksję 12 sierpnia 1963 roku. Pochowany został w grobie rodzinnym na cmentarzu w Berlinie- Wannsee.